نکاتی از سلفژ که هر خواننده باید بداند

بی شک شناخت و فراگیري هر علمی نیاز به دانستن و آشنایی با مقدمات و اصول آن علم دارد .

موسـیقی نیـز از ایـن قاعـدهمستثنی نیست . شما هرچه قدر هم که نوازنده یا آهنگساز خوبی باشید بـدون دانـستن اصـول و مبـانی موسـیقی نمـی توانیـدآنطور که باید و شاید کار خود را اجرا کنید.

تئوري موسیقی به شما می آموزد که چگونه به زبان موسیقی صحبت کنید .

چه کسانی باید تئوري موسیقی را بخوانند ؟
نوازندگان , آهنگسازان , هنرجویان و تمامی اشخاصی که به نوعی با موسیقی ارتباط دارند یا ندارند می توانند از این دوره
استفاده کنند .

تنها شرط فراگیري دوره این است که شما استعداد و پشتکار لازم را داشته باشید تا بتوانید به خوبی به زبان
موسیقی صحبت کنید .

صددرصد در راهی که قدم برداشتید سختی ها و مشکلاتی خواهید داشت که باید سعی کنید با تلاش
و کوشش این مراحل را پشت سر بگذارید و به موفقیت برسید.

شیوه تولید صدا( فیزیک صوت)

مقدمه شیوه تولید صدا
فرکانس (بسامد)
پهنه ي شنوایی انسان
مقدمه شیوه تولید صدا
اولین ماده اي که موسیقی دانان براي خلق اثر موسیقیایی از آن استفاده می کنند صوت است .

صوت یک پدیده ي فیزیکـی
است به همین دلیل براي درك بهتر تئوري موسقی ابتدا لازم است که به طور خلاصه به جنبه فیزیکی صـدا (فیزیـک صـوت)
بپردازیم.
هیچ صوتی بدون حرکت ایجاد نمی شود .

در واقع در اثر ارتعاشات موجی یک جسم صدا تولید می شود . و این امواج به هـوا
و سپس به گوش ما منتقل میشود و ما می توانیم صدا ها را بشنویم.

مشخصه هاي امواج صوتی عبارتند از : ( فرکانس . طول موج . دامنه . شیوش )
اکثر این مشخصه ها بیشتر به فیزیک و علم آکوستیک مربوط می باشد و از طرفی ما به مباحثی می پردازیم که شما هنر
جوي عزیز به آن احتیاج داشته باشید و براي شما جنبه ي کار بردي داشته باشد.

در این بخش ما فقط به مشخصه فرکانس می پردازیم.
(عزیزانی که علاقه مند به آشنا شدن به سه مشخصه دیگر هستند می توانند به کتاب تئوري بنیادي موسیقی نوشته پرویز
منصوري مراجعه کنند)

فرکانس (بسامد )

سیم یک ساز را تصور کنید در حالت اولیه ثابت و بدون حرکت می باشد .

با اولین ضربه اي که به آن وارد کنـیم بـه حرکـت
می افتد . سیم در بالا و پایین نقطه ي اولیه اش به حرکت ارتعاشی در می آید و تولید صدا می کند . در فیزیک به تعـداد ایـن
ارتعاشات ( حرکت هاي رفت و برگشتی ) در واحد زمانی مشخص فرکانس یا بسامد می گویند .

ما واحد زمـانی را یـک ثانیـه
فرض می کنیم . در این صورت خواهیم داشت :
به تعداد ارتعاشات یک جسم در یک ثانیه فرکانس یا بسامد می گویند.

واحد بسامد ) فرکانس ( هرتز ( hertz ( می باشد .و با نشانه hz نشان داده می شود.

به این ترتیب اگر یک سیم ( یا هر جسم مرتعشی ) در یک ثانیه 200 بار نوسان کند میگوییم : بسامد ( فرکانس ) آن 200
hzاست .
هر چقدر بسامد صدا بیشتر باشد صدا زیر تر است و هر چقدر بسامد کمتر باشد صدا بم تر است .

در واقع هر چقدر تعداد
ارتعاشات یک جسم در ثانیه بیشتر باشد صدا زیر تر است و هر چقدر ارتعاشات یک جسم در ثانیه کمتر باشد صدا بم تر است
( در بخش ارتفاع با این موضوع بیشتر آشنا می شویم )

پهنه ي شنوایی انسان
گوش هیچ موجودي قادر به شنیدن همه صداها ( از بم ترین صدا تا زیر ترین صدا ) نمی باشد .

در واقع هر موجودي محدوده
ي شنوایی خاصی براي خودش دارد . انسان نیز همینطور است .

انسان ها قادر نیستند صداهاي بم تر از 20 هرتز و زیر تر از
20000 هرتز را بشنوند .البته این پهنه شنوایی تقریبی است و بسته به سن و نژاد افراد متفاوت است.

صداها

صداهاي غیر موسیقیایی
صداهاي موسیقیایی
صداهاي غیر موسیقیایی
همه ي صداهایی که اصوات موسیقیایی نیستند را صداهاي غیر موسیقیایی می نامیم . براي نمونه سرو صـداي خیابـان هـا و
صداي لوازم خانگی در حال کار مانند : جارو برقی . ماشین لباس شـویی . کـولر و … همگـی نمونـه هـایی از صـدا هـاي غیـر
موسیقیایی هستند اصطلاحا” به صدا هاي غیر موسیقیایی نوفه می گوینـد . نوفـه هـا اغلـب نـا خواسـته تولیـد مـی شـوند و
خصلت تصادفی دارند.
شــاید ایــن ســوال پــیش بیایــد کــه چگونــه بــین نوفــه و صــداهاي موســیقایی تفــاوت قائــل مــی شــویم ؟
در جواب می توان گفت که بر خلاف صدا هاي موسیقیایی صداهاي نوفه فرکانس مشخصی ندارند و نمی شود فرکـانس آنهـا را
محاسبه کرد.

صداهاي موسیقیایی
صداهاي موسیقیایی بر خلاف نوفه ها معمولا” به صورت آگاهانه تولید می شوند .

فرکـانس مـشخص و معینـی دارنـد و همـینویژگی فیزیکی دلیل مطبوع بودن صدا هاي موسیقیایی در مقایسه با نوفه هاست.

البته توجه داشته باشید که به هیچ وجه نوفه ها به صـورت مطلـق نـا مطبـوع نیـستد در واقـع مـی تـوان گفـت صـدا هـاي
موسیقیایی از نوفه ها مطبوع تر هستند .

ما در تئوري موسیقی بـه صـداهاي موسـیقیایی مـی پـردازیم زیـرا از هـر لحـاظ قابـلارزیابی و آگاهانه تولید می شود .

این موضوع که ما در تئوري موسیقی به صدا هاي غیر موسیقیایی نمی پردازیم دلیـل بـر ایـن
نمی باشد که این صداها توسط یک موسیقی دان استفاده نمی شود و در موسیقی تاثیر ندارند در واقع به ایـن خـاطر بـه ایـن
صدا ها نمی پردازیم که این صدا ها مشخصه هاي معینی ندارند.

مثلا” همه ما در یک قطعه موسیقی صداي باران و یا امواج دریا ( که نوفه محـسوب مـی شـوند ) را شـنیده ایـم یـا در یـک
سمفونی معروف کلاسیک که در آن از صداي توپ جنگی (که نوفه محسوب می شود) استفاده شده است .

صداهاي موسیقیایی

مقدمه صداهاي موسیقیایی ( چهار مشخصه اصلی آن ها )
ارتفاع (زیر و بمی) (pitch(
دیرند (کشش) (Duration(
شدت (قدرت) (Intensity(
رنگ (طنین) (color Tone(
مقدمه صداهاي موسیقیایی ( چهار مشخصه اصلی آن ها)
صداهاي موسیقایی ( موسیقیایی ) داراي چهار مشخصه اصلی در تئوري موسـیقی هـستند در واقـع هـر صـداي موسـیقیایی
داراي این مشخصه ها می باشد که ما با آنها آشنا می شویم.

(به دلیل این که هر کدام از این مشخصه ها داراي چند اسم هستند سعی می کنیم آن ها را به طور کامـل بـراي شـما بـازگو
کنیم تا در اگر در جا یی به این اسم ها و یا اصطلاحات مربوط به این ها بر خوردید معنی آن را متوجه بشوید )

1-ارتفاع – نام هاي دیگر : ( نواك . زیرایی . زیر و بمی . بالا و پایین . زیاد و کم)
2 -دیرند -نام هاي دیگر : ( کشش . زمان . مدت )

3-شدت -نام هاي دیگر : ( قدرت . قوي و ضعیف . بلند و کوتاه)
4 -رنگ- نام هاي دیگر : ( جنس . طنین . شخصیت)
ارتفاع ( زیر و بمی ) ( pitch(
همه ي ما با واژه هاي صداي کلفت و صداي نازك بسیار زیاد بر خورد کرده ایم .

ارتفاع در واقع همین خاصیت صـدا هـا مـیباشد که براي آن در موسیقی از اصطلاحات دیگري استفاده می کنیم این را بـه خـوبی مـی دانیـد صـداها از نظـر زیـر و بمـی( ارتفاع ) به انواع مختلف تقسیم می شوند .

براي مثال صداي مردها از صداي زن ها بم تر است و یا صداي کودکان از مـرد هـازیر تر است.

در سازهاي مختلف نیز همین طور است : صداي سیم هاي بالایی گیتار ( کلفت ها ) از سیم هاي پایینی ( نازك ها ) بم تر
است و …
براي این اصطلاحات (زیر و بمی) از اصطلاحات دیگري نیز استفاده می کنند که به آنها می پردازیم .
صداي زیر : ( نام هاي دیگر ) = بالا . زیاد
صداي بم : ( نام هاي دیگر) = پایین . کم
به ارتفاع نواك و زیرایی هم گفته می شود.
در خط نوشتاري موسیقی نشانه اي که با آن زیر و بمی را نشان می دهند (( نت )) می باشد. در ادامه بیشتر با نت آشنا می
شویم.
دیرند ( کشش ) ( Duration(
به مدت زمانی که یک صدا توسط یک منبع صوتی ( ساز ) تولید می شود دیرند گویند .

در واقع به زمانی که یک صدا حضوردارد و شنیده می شود دیرند می گویند.
براي مثال با دهان خود حرف (( آ )) را به مدت پنج ثانیه بکشید .

حال این پنج ثانیه که حرف(( آ )) ادامه داشته است را میتوان دیرند حرف (( آ )) نامید .با دهان حرف (( او )) را به مدت سه ثانیه بکشید .

حال نیز می توان گفت دیرند حرف (( او ))سه ثانیه است .

در واقع می توان گفت دیرند حرف (( آ )) بیشتر از دیرند حرف ((او )) است . و یا حرف (( آ )) از حرف ((او))کشیده تر است.

در موسیقی هم همه ي نت ها نسبت به یکدیگر دیرند ( کشش ) مساوي ندارند . یعنی به یک اندازه کشیده نمی شوند .

بعضی نت ها کوتاه و بعضی از آن ها بلند هستند . در واقع هر نت دیرند خاص خود را دارد .

درخط نوشتار موسیقی ( نت نویسی ) مقدار کشش و یا دیرند نت ها را با شکل هاي مختلف نشان می دهند .
( در ادامه بیشتر با نت ها و دیرند نت ها آشنا می شویم )

شدت (قدرت )( Intensity(
ممکن است صداها نسبت به هم قوي تر و ضعیف تر باشند .

مثلا” صداي انسانی که فریاد مـی زنـد قـوي تـر از صـداي انـسانیاست که آرام حرف می زند .در موسیقی هم این طور می باشد . مثلا” اگر محکم به سیم هاي یک ساز ( گیتـار) یـا کلیـد هـاي

یک ساز ( پیانو ) ضربه بزنید صداي قوي تري نسبت به وقتی که آرام ضربه می زنید ایجاد می شود.

در بعضی مواقع به جاي واژه ي شدت از واژه ي قدرت استفاده می کننـد کـه هـر دو یـک معنـی دارد در نـت نویـسی ( خـط
نوشتاري موسیقی ) هم علایمی براي نشان دادن شدت(قدرت ) نت ها وجود دارد.
(در ادامه بیشتر با این علائم آشنا می شویم)
رنگ ( طنین ) ( color Tone(
به مشخصه اي که باعث می شود ما صدا هاي مختلـف را نـسبت بـه هـم تـشخیص دهـیم رنـگ یـا طنـین مـی گوینـد.

براي مثال شما به راحتی صاحب صدا را از پشت تلفـن بـدون آن کـه طـرف مقابـل را ببینیـد و یـا او خـودش را معرفـی کنـد
تشخیص می دهید .

می فهمید کسی که پشت تلفن است برادرتان است و یا دوستان یا …

این ویژگـی را کـه باعـث مـی شـودشما بین صدا هاي اطرافیان خود تفاوت احساس کنید .

صاحب صدا ها را تشخیص دهید رنگ صدا می نامنـد .

در واقـع رنـگصدا مشخصات خاص صداي یک نفر و یا یک ساز است .

در ساز ها نیز اگر دو ساز مثل ( پیانو و فلوت) یک آهنگ را بنوازنـد .

بـااین که دقیقا” یک آهنگ را اجرا می کنند.

اما باز هم به راحتی می فهمیم که کدوم یک پیانو و کدوم یک فلـوت مـی باشـند .

به این ویژگی که باعث می شود منابع صدا ( حنجره انسان . سازها و . . . ) .

نسبت به دیگـر حـس و شخـصیت متفـاوتی داشـته
باشندرنگ صدارنگ صدا را با نام هاي دیگري مثل : ( طنین . شخصیت . جنس ) نیز بیان می کنند.

در پیانام امیدواریم از این مقاله استفاده کرده باشید .